Hoàng kim của triều Nguyễn đã cáo chung cách đây mấy trăm năm, nhưng dấu ấn vàng son thì hãy còn vẹn nguyên trong tâm thức những người yêu cổ vật. Cái thú chơi của người xưa tinh tế mà cầu kì, thể hiện ngay trên những vật dụng thường nhật như hộp gỗ hình bầu dục này.

Người xưa chuộng gỗ, thế nên nghề mộc và điêu khắc gỗ rất được coi trong và phát triển. Gỗ sưa được giới quý tộc thượng lưu ưa chuộng do độ bền, màu sắc đậm dần theo thời gian sử dụng và ý nghĩa tâm linh đem lại may mắn cho người sở hữu. Hộp gồm phần thân và nắp, đóng mở trên bản lề thép kết nối hai phần của hộp. Phần khung được làm bằng gỗ sưa, phía trong chia làm nhiều ngăn nhỏ dùng để đựng trang sức hoặc các vật nhỏ. Các chi tiết được ghép nối tài tình, tạo nên dáng hộp bầu dục với các chi tiết đầy đặn cứng cáp.

Phần nắp hộp nổi bật với họa tiết thiên hạ thái bình, ngư tiều săn bắn được đục nảy nền rất chi tiết và kì công. Bức khắc đã đưa ta về không gian của cuộc sống thường nhật tiền triều, nơi người nông dân thì cấy cày, thợ săn thì lên núi bẫy thú, ngư ông thì câu cá đơm tôm, ai làm việc nấy trong không khí của buổi thái bình yên thế. Nhìn vào các chi tiết được người nghệ nhân khắc họa, ta như thấy được hình bóng tiền nhân trong từng nét khắc. Sự sống động của họa tiết được thể hiện trong các tư thế, tình huống, bối cảnh của nhân vật trong bức khắc. Phía trên ta thấy ba người thợ săn đang vần nhau với hổ, con vật đang chồm lên lưng của một người. Nhìn xuống dưới, ta thấy đàn hươu đang bị lùa bởi chó săn, chạy không thoát mũi mác của người thợ đã chực sẵn ở đầu bên kia. Bòn lúa trĩu nặng trên đôi gánh của người nông dân, là tín hiệu mừng của một mùa vụ bội thu. Trong hồ sen là ngư phu đang chèo thuyền đi thu các đơm đó đã đầy những tôm cá. Mỗi người một việc lại rất hài hòa trong bức khắc, họa nên cảnh thiên hạ thái bình, ấm no thịnh trị. Người nghệ nhân đã dồn nhiêu tâm tư vào từng đường nét, tỉ mỉ tô điểm các chi tiết rất nhỏ như bộ lông hổ, nét mặt, làn nước gợn lăn tăn, nếp gấp của y phục, tất cả đó tạo nên một tuyệt phẩm, xứng đáng được trầm trồ thưởng thức.

Hai mặt bên được chạm các bức họa diễn tả cảnh buổi săn. Không khí khẩn trương được truyền qua từng nét khắc theo từng bước chân hươu chạy trốn khỏi thợ săn, đoàn người với giáo, gậy như đã lường được đường chạy của con vật, đã chực sẵn để kết liễu nó. Phái mặt kia là đoàn người đang vác chiến lợi phẩm của buổi săn trên vai, cất bước trở về nhà.

Lối chạm và các họa tiết người nghệ nhân dùng cho trang trí hộp này mang đậm tính kể chuyện. Không đơn thuần là các họa tiết chạm cho đầy đặn, mỗi đường nét lại kể cho ta về cuộc sống của tiền nhân, ngập tràn hơi thở của sự sống. Điểm xuyết cho câu chuyện đó, nghệ nhân dùng các họa tiết cây, hoa để tô cho bức khắc thêm tầng ý nghĩa. Họa tiết cây tùng, cây trúc, hoa mai, hoa sen được sử dụng nhiều trong điêu khắc gỗ Huế với các ý nghĩa tốt lành, cầu chúc sự trường thọ, ấm no, cương trực, quân tử. Các họa tiết nổi bật trên nền chạm hoa văn chữ Vạn, bo diềm là một dải hoa lá uốn lượn mềm mại.

Sự tinh tế và kì công của người nghệ nhân dành trên tác phẩm này vẫn luôn khiến người thưởng ngoạn phải trầm trò dù đã đi qua ngần đấy tháng năm. Dấu ấn của tiền nhân, của một thuở vàng son đã khép lại nhưng luôn khiến hậu thế phải ngưỡng vọng ngắm nhìn...