Người xưa rất trau chuốt trong các vật phẩm sử dụng hàng ngày. Những món đồ gỗ đều được chạm trổ tỉ mỉ, khắc họa lên đó những họa tiết không chỉ đẹp mà còn chứa đầy ý nghĩa cát tường. Chiếc hộp gỗ vuông này cũng được tô điểm bằng bức “Ngư long hý thủy” đầy tốt lành.
Hộp vuông vức với chiều dài cạnh 24x24cm. Các góc được vát vuông góc, có nắp đậy. Đường nét đơn giản của hộp đã được tô điểm bằng các bức khắc công phu, tỉ mẩn ở cả nắp và bốn mặt, tạo nên chiếc hộp mang đậm nét đẹp của văn hóa Á Đông.
Chính diện nắp hộp được trang trí bằng bức “Ngư long hý thủy”. Rồng uốn lượn trên tầng không, phun cột nước xuống mặt hồ, nơi con cá chép đang tung người lên không. Đề tài này biểu trưng cho sự may mắn và thăng tiến. Ngư trong tiếng Hán đồng âm với “dư”, tức sự đủ đầy, sung túc. Long là con vật đứng đầu “Tứ linh thú” biểu trưng cho sức mạnh và quyền lực, đại diện cho uy quyền hoàng đế. Hình tượng “cá chép hóa rồng” biểu tượng cho con đường công danh khoa cử viên mãn, đạt được thành tựu. Người nghệ nhân tạo hình loài thần thú đang uốn lượn nơi tầng không, bốn móng vuốt ẩn trong mây, sừng hươu, mắt mở lớn, miệng há, đuôi xoắn ốc đặc trưng của rồng thời Nguyễn. Từng nét khắc sinh động, được tỉ mỉ trau chuốt, tạo nên họa tiết sống động, đầy quyền uy của loài thần thú cũng như nét hoan hỷ, may mắn của đề tài. Bức khắc được đặt trong khung tròn, xung quannh trang trí dải hoa uốn lượn, tạo nên sự mềm mại của họa tiết.
Các mặt cạnh của hộp cũng được nghệ nhân trau chuốt bằng các bức khắc tuyệt đẹp với các đề tài: mai điểu, liên áp, cúc điểu, mẫu đơn và phượng hoàng tạo nên tổng thể chiếc hộp đầy tính nghệ thuật và ý nghĩa tốt lành. Từng đề tài đều biểu trưng cho những ý nghĩa và mong ước tốt đẹp. Với họa tiết mai điểu, người nghệ nhân muốn gửi gắm mong muốn sức sống tràn đầy và sự hoan hỷ. Mai có năm cánh tượng trưng cho ngũ phúc theo quan niệm của người xưa: hạnh phúc, may mắn, trường thọ, thành công và hòa bình. Trong họa tiết lại có đôi chim, biểu trưng cho hạnh phúc đôi lứa quấn quýt và sự hòa hợp, cân bằng, bền vững. Hai hình tượng được đặt cạnh nhau, làm nên đề tài mai điểu như lời cầu chúc cho cuộc sống vẹn toàn, tràn đầy sức sống và hạnh phúc, may mắn.
Mặt cạnh được người nghệ nhân điểm tô bằng họa tiết Liên áp - hay Sen vịt. “Liên 蓮”- hoa sen đồng âm với “liên 連”- mang nghĩa tiếp tục, thông suốt. Vậy “liên áp” là ước mong cho đường học vấn, thi cử được thuận lợi, suôn sẻ, làm vinh rỡ tổ tiên. Bên cạnh đó, Liên Áp cũng gắn liền với hình ảnh “vịt tắm ao sen” là biểu tượng của tình yêu đôi lứa, vợ chồng son sắt thủy chung, bền lâu. Hoa sen còn là loài hoa mang biểu trưng cho lòng thanh cao, trong sạch của người quân tử, cũng như loài hoa chứa lòng từ bi của Phật theo quan niệm của Phật giáo.
Một đề tài nữa được người nghệ nhân trang trí cho hộp là mẫu đơn và phượng hoàng. Mẫu đơn được xem là nữ hoàng của các loài hoa, được dùng để ví von miêu tả người con gái đẹp, cũng là biểu trưng cho sự giàu sang vương giả. Đặt cạnh mẫu đơn là hình ảnh chim Phượng, vua của các loài chim muông, đứng thứ hai trong Tứ linh thú, biểu trưng cho sức sống vĩnh hằng và tượng trưng cho hoàng hậu. Cả hai hình ảnh trên đều được coi là biểu tượng của người phụ nữ xinh đẹp, cao sang và quý phái.
Chiếc hộp được chạm trổ kì công với những đề tài, họa tiết đầy ý nghĩa, không chỉ thể hiện được tay nghề điêu khắc tuyệt diệu của người nghệ nhân mà còn gửi vào đó những ước mong, hy vọng về cuộc sống tròn đầy viên mãn, hạnh phúc và trường thọ. Cũng qua đó hậu thế thấy được thoáng qua một nét hơi thở của cuộc sống tiền nhân đã đi vào quá vãng, một nét hồn đậm sắc Việt.
